Projekt APL-Bud na finiszu – koniec i początek

http://www.apl-bud.eu/

Dobiegł końca realizowany przez dwa lata projekt Leonardo da Vinci APL-Bud. Związek Zawodowy ”Budowlani” był kontraktorem i liderem tego projektu.
Celem projektu było głównie opracowanie narzędzi pozwalających na potwierdzanie (certyfikowanie) kwalifikacji zawodowych nabytych w procesie pracy w budownictwie.
Jego podsumowaniem były dwie konferencje – międzynarodowa zorganizowana 29-30 września w Brukseli i krajowa – 12 października w Warszawie. Konferencja międzynarodowa odbyła się z udziałem przedstawicieli Komisji Europejskiej, CEDEFOP (europejskiej struktury zajmującej się kształceniem zawodowym), liderów EFBWW i FIEC (europejskich organizacji pracowników i pracodawców budownictwa) oraz ekspertów z wielu krajów.
Warszawska konferencja zgromadziła blisko 100 przedstawicieli prawie wszystkich organizacji i stowarzyszeń branżowych i zawodowych budownictwa, nadzoru budowlanego, przedstawiciele władz oświatowych, CKE, szkół, samorządów, urzędów pracy, izb zawodowych, także innych niż budowlany sektorów.

Otwierając Konferencję w Brukseli Zbigniew Janowski, Przewodniczący ZZ Budowlani powiedział między innymi:
„Rzadko zdarza się, że związki zawodowe podejmują się koordynacji projektów Leonardo da Vinci, szczególnie takich, które wymagają działalności badawczej w obszarze kształcenia zawodowego. Nasz Związek ma jednak duże doświadczenie w pracy z partnerami europejskimi w tym zakresie. To właściwie kumulacja doświadczenia nabytego w ciągu 120 lat naszego istnienia i ostatnich kilkunastu lat intensywnej współpracy na forum europejskim. Bezpośrednim powodem naszego zaangażowania jest jednak zjawisko migracji mające w budownictwie wielkie znaczenie. Problem uznawania kwalifikacji nabywanych w procesie pracy ma w tym kontekście znaczenie europejskie, istotne dla samych pracowników i dla jakości europejskiego budownictwa.”

Stąd właśnie spore zainteresowanie projektem APL-Bud za granicą. W Europie trwają prace nad ramami kwalifikacji na szczeblach krajowych opartymi o kryteria EQF. Niektóre z krajów europejskich zakończyły już te prace, niektóre – takie jak Polska – mają jeszcze wiele do zrobienia. Trwają również prace nad budową sektorowych ram kwalifikacji. Dla sektora budowlanego, niezwykle mobilnego i w dużej mierze opierającego funkcjonowanie rynku pracy na pracownikach migrujących jest to kluczowa sprawa. Rezultaty APL-Bud nie są więc zorientowane wyłącznie na polski rynek wewnętrzny, ale także dzięki naszym partnerom zagranicznym na rozwiązania o wymiarze europejskim, zgodne z zaleceniami Europejskich Ram Kwalifikacji. Do europejskiej uznawalności kwalifikacji zawodowych w budownictwie prowadzi daleka droga. Ale już teraz należy tworzyć rozwiązania krajowe, które będą skracały tę drogę a przynamniej będą spójne z kierunkiem prac w innych krajach. Tak właśnie jest w projekcie APL-Bud.

Polski system potwierdzania kwalifikacji zawodowych ma istotną lukę. Nie daje dotychczas możliwości formalnego potwierdzenia umiejętności i doświadczenia zawodowego nabytych w trakcie długoletniej nieraz pracy. Nie umożliwia jednocześnie elastycznego i szybkiego potwierdzenia dodatkowych kwalifikacji nabytych przez pracownika niezależnie od posiadanego wykształcenia zawodowego. Istnieją oczywiście możliwości odbycia kursów i szkoleń zorientowanych na uzyskanie nowych umiejętności zawodowych, ale potwierdzanie nabytych w ten sposób kwalifikacji nie da się potwierdzić w ramach uznawanego powszechnie egzaminu zewnętrznego. Pracodawca nie mając możliwości oceny jakościowej różnych świadectw i certyfikatów nie wie tak naprawdę, czy zatrudnia pracownika przygotowanego do wykonywania zadań zawodowych, czy też nie. W efekcie mamy dużą rotację na rynku pracy a firmy zatrudniające nowych pracowników z konieczności zajmują się ich szkoleniem. Brak porównywalności różnych ścieżek edukacji zawodowej powoduje chaos na rynku edukacyjnym i na rynku pracy. Jest to marnotrawstwo czasu, pieniędzy, potencjału pracowników i firm.

Budując partnerstwo projektu APL-Bud mieliśmy pełną świadomość potrzeb naszego sektora budowlanego. Zauważyliśmy, że system kształcenia formalnego – szkolnego nie jest w stanie dzisiaj w pełni zaspokoić potrzeb firm. Niezależnie od cyklu koniunkturalnego w budownictwie właściwie zawsze brakuje wysoko wykwalifikowanych specjalistów. W okresie wysokiej koniunktury potrzeby te sięgały nawet ok. 150 tysięcy pracowników. Według ocen Związku Zawodowego „Budowlani” i Konfederacji Budownictwa i Nieruchomości w sektorze budowlanym pracuje, często „na czarno” a niemalże zawsze na stanowiskach poniżej rzeczywistych kwalifikacji co najmniej kilkadziesiąt tysięcy osób posiadających wysokie lecz niecertyfikowane kwalifikacje zawodowe. Stworzenie możliwości potwierdzenia tych realnie posiadanych kwalifikacji dałoby tym pracownikom szansę na poprawę swego statusu zawodowego, na otwarcie możliwości dalszego rozwoju zawodowego i – być może – szansę na wyjście z szarej strefy gospodarki. Dla pracodawców możliwość formalnego potwierdzenia kwalifikacji osób doświadczonych i od lat obecnych na rynku budowlanym otwiera nowe źródło rekrutacji pracowników.

Zauważyliśmy, że wielkie ruchy migracyjne po rozszerzeniach Unii Europejskiej w 2004 roku i 2007 roku, mające ogromny wpływ na sytuację na rynkach pracy w budownictwie krajów „wysyłających” i „przyjmujących”, nie mają jakiegokolwiek odzwierciedlenia w zmianach treści kształcenia zawodowego. Polskie szkoły budowlane przez kilka lat koniunktury kształciły (i nadal kształcą) specjalistów „na eksport”. Młodzi, odważni i mobilni ludzie wyjeżdżają tam, gdzie zarobki są zdecydowanie wyższe a inne warunki pracy także są często lepsze niż w kraju. Ale też po jakimś czasie wracają. Polscy migranci uzyskują za granicą nowe, często unikalne umiejętności i nie mają możliwości ich potwierdzenia. W Polsce braki na rynku budowlanym uzupełniane są migrantami z innych krajów spoza UE. I ich kwalifikacji także w zasadzie nie możemy formalnie sprawdzić ani też potwierdzić.

Partnerami projektu kierowanego przez ZZ „Budowlani” byli Konfederacja Budownictwa i Nieruchomości koordynująca polski pilotaż, Edukacja i Praca koordynująca opracowanie metodologii projektu, Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej odpowiedzialny za opracowanie instrumentów wsparcia dla pilotażu oraz koncepcji instytucji certyfikacyjnej oraz CamProf Polska odpowiedzialny za koordynację projektu.

Oczywiście, wyżej opisany problem nie jest tyko problemem polskim. Wiele innych krajów, zarówno „nowych” jak i „starych” w Unii Europejskiej boryka się z podobnymi trudnościami i ograniczeniami. Część z nich jest znacznie bardziej zaawansowana w ich przezwyciężeniu i ma w tym obszarze ciekawe doświadczenia. W wielu krajach europejskich, takich jak Polska, uznawanie kwalifikacji nabywanych w procesie pracy stanowi poważny problem. W systemie certyfikacyjnym istnieje wyraźna luka, która nie pozwala wielu pracownikom na potwierdzenie realnie posiadanych kwalifikacji a pracodawcom na pełne wykorzystanie potencjału wykwalifikowanej siły roboczej.
Stąd w partnerstwie APL-Bud obok oprócz wymienionych już partnerów polskich uczestniczyli również: IFCOS – europejska sieć organizacji i ekspertów zajmująca się standardami kwalifikacji zawodowych w budownictwie, mająca siedzibę w Wielkiej Brytanii, Instytut BAQ z Bremy w Niemczech, CMC – parytetarna organizacja rumuńska zajmująca się certyfikacją w budownictwie, ECAP Consulenze – włoska organizacja zajmująca się kształceniem zawodowym będąca jednocześnie oddziałem szwajcarskiej Fundacji ECAP wiodącej w zakresie kształcenia w budownictwie, instytucja konsultingu i doradztwa zawodowego Kellens Consulting z Belgii oraz firma POINT z Ankary rozwijająca kształcenie zawodowe w Turcji.

W trakcie realizacji projektu, jeszcze przed przeprowadzonymi w Polsce i w innych krajach partnerskich pilotażami pojawił się nowy obszar tematyczny, którym musieliśmy się zająć. Na polskim rynku budowlanym dominują ilościowo firmy małe. W budownictwie funkcjonuje również duża grupa osób samozatrudnionych i pozornie samozatrudnionych (de facto wykonujących zadania pracownika ale nie chronionych umową o pracę). Dla małych, kilkuosobowych firm i dla osób pracujących na własny rachunek drogą do poprawy sytuacji na rynku jest poszerzenie oferty usług. Można to zilustrować na przykładzie firmy, czy pracowników specjalizujących się w remontach mieszkań. Usługa remontowa jest usługą kompleksową. Obejmuje roboty murarskie, izolacyjne, instalacyjne, różne wykończeniowe. Wymaga umiejętności murarza, glazurnika, montera różnych instalacji, czasem dekarza, stolarza czy cieśli. Jednak pracownikom wykonującym małe remonty nie jest potrzebne ukończenie kilku szkół zawodowych w wymiarze trzyletnim a jedynie opanowanie kilku ważnych dodatkowych kwalifikacji. Potwierdzenie tych kwalifikacji potwierdza jednocześnie wartość i jakość oferty firmy czy pracownika. I tu jest problem.

W polskim budownictwie, podobnie jak w wielu innych sektorach nie jest możliwe na razie wewnętrzne, sektorowe potwierdzanie bądź uznawanie nabytych kwalifikacji – tak jak to dzieje się w niektórych krajach europejskich. Partnerzy społeczni projektu APL-Bud pracują już nad takim rozwiązaniem i będzie to być może pierwszy w kraju przykład struktury parytetarnej opartej na wewnątrzsektorowym porozumieniu partnerów społecznych. Rezultaty projektu APL-Bud dają dobrą podstawę do budowy takiego wielostronnego porozumienia. Istnieje wola współpracy partnerów społecznych, ale to nie wystarczy. Obowiązujące w naszym kraju przepisy prawne nie stworzyły dotychczas przestrzeni, w której mogłyby funkcjonować skutecznie instytucje parytetarne tworzone przez partnerów społecznych, mające realny wpływ na regulacje dotyczące różnych sfer rynku pracy. Nie można dziś utworzyć w naszym kraju takich funduszy parytetarnych, jakie z powodzeniem działają w większości krajów „starej” EU w obszarach ubezpieczeń społecznych, edukacji zawodowej, bezpieczeństwa pracy, czy edukacji zawodowej. Stąd też konieczne jest zaangażowanie administracji rządowej w odpowiednie zmiany prawa. Partnerzy projektu bezpośrednio konsultują swe działania i współpracują z kluczowymi resortami: infrastruktury, edukacji, pracy i Państwową Inspekcją Pracy.
W opinii partnerów społecznych działających w budownictwie efektywne mogą być tylko takie porozumienia i instytucje parytetarne, w których działaniu uczestniczy strona rządowa. Na obecnym etapie rozwoju instytucji dialogu społecznego porozumienia zawierane wyłącznie w układzie dwustronnym mają niewielki wpływ na realia rynku pracy.
Jednym z rezultatów projektu APL-Bud jest plan struktury i zakresu działania instytucji umożliwiającej potwierdzanie kwalifikacji zawodowych w budownictwie nabytych w drodze pozaformalnej, w tym bezpośrednio w procesie pracy. Partnerzy APL-Bud mają nadzieję, że plan ten będzie podstawa do dalszych działań – już poza ramami projektu.
Pełne rezultaty projektu opublikowane zostaną w formie CD rom i na stronie internetowej projektu www. apl-bud.eu . Wydana została także książka z opisem działań projektu dostępna w siedzibie Zarządu Krajowego ZZ „Budowlani”. Projekt po formalnym zakończeniu zaczyna „drugie życie”. ZZ Budowlani i KBiN pracują nad wdrożeniem jego rezultatów.

Sag..