NOWE PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

Zamówienia publiczne stanowią kluczową formę udziału sektora publicznego
w gospodarce. W drodze tych procedur różnego rodzaju towary, usługi
i roboty budowlane zamawia w Polsce prawie 34.000 podmiotów. Wartość zamówień udzielanych w procedurach przewidzianych w PZP to ok. 202 mld zł w 2018 r., co stanowi ok. 9,55 % PKB (w 2017 r. było to 163 mld zł, a więc 8,2% PKB). Przybliżona wartość rynku zamówień publicznych, która uwzględnia również zamówienia udzielane poza ustawą, wyniosła 234,6 mld zł w 2017 r. (174,3 mld zł w 2016 r.). Kwoty te są szczególnie znaczące w zestawieniu z faktem, iż dotychczas system zamówień publicznych stawał się coraz mniej konkurencyjny – w 2017 r. do przetargu startowały średnio 2,5 firmy, a w roku 2018 2,19 firmy.

 

Dnia 11 września 2019 r. po prawie 3 letnim okresie prac, obejmujących setki godzin konsultacji, dziesiątki debat, wymiany poglądów, w których udział wzięli uczestnicy rynku, przedstawiciele izb gospodarczych i zrzeszeń branżowych, przedstawiciele związków zawodowych (w tym ZZ „Budowlani”) zamawiający, wykonawcy oraz kontrolerzy – Sejm uchwalił nowe Prawo Zamówień Publicznych (PZP).

 

Nowe PZP zastępuje poprzednio obowiązującą Ustawę „Prawo Zamówień Publicznych”, która swym dotychczas obowiązującym kształcie (po wprowadzeniu nowelizacji z dnia 22 czerwca 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1020) nadal zawierała wiele zapisów niekorzystnych dla równowagi rynku pracy.
Dotyczyło to także obszaru obejmującego zamówienia na roboty budowlane.

Pod koniec września Senat przyjął ustawę bez poprawek – nowe regulacje wejdą w życie 1 stycznia 2021 r.

„Uchwalenie nowego PZP to bardzo dobra wiadomość dla polskich przedsiębiorców i polskiej gospodarki. Nasza ustawa odpowiada na kluczowe bolączki obecnego systemu. Zasada efektywności spowoduje, że zamawiający nie będą przywiązywać uwagi tylko do najniższej ceny, ale będą również uwzględniali jakość towarów

i usług, czy ich znaczenie dla środowiska. Pozwoli to odnaleźć się na rynku małym przedsiębiorcom, którzy oferują dobre usługi, ale nie są w stanie konkurować niską ceną – mówi Minister Przedsiębiorczości i Technologii Jadwiga Emilewicz”

Urząd zamówień publicznych podkreśla nowatorskie pomysły i kompleksowe spojrzenie na problematykę zamówień publicznych. W kontekście kluczowych zmian UZP  wskazuje:

 

• Rozwiązania kładące nacisk na lepsze przygotowanie zamówienia;
• Wprowadzenie uproszczeń proceduralnych, w szczególności w odniesieniu do zamówień o wartości poniżej progów unijnych;
• Zwiększenie konkurencyjności i dostępu do rynku zamówień;
• Zrównoważenie pozycji zamawiających i wykonawców;
• Większa transparentność postępowań;
• Zaproponowanie mechanizmu pozasądowego rozwiązywania sporów;
• Zmiany dotyczące umów o zamówienia publiczne, w tym regulacja kwestii waloryzacji kontraktów.

 

Z kolei Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii jako najistotniejsze z istniejących problemów do rozwiązania wskazuje:

 

• Nieproporcjonalnie mały, w stosunku do potencjału, udział sektora małych
  i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w rynku zamówień publicznych;
• Niska konkurencyjność i zmniejszające się zainteresowanie wykonawców rynkiem zamówień publicznych (w 2017 r. w ok. 43% postępowań złożono tylko jedną ofertę);
• Brak równowagi w pozycji zamawiającego i wykonawcy;
• Brak powiązania wydatków na zamówienia publiczne z realizacją polityki oraz celów strategicznych państwa, m.in. wzrostu innowacyjności;
• Wybieranie rozwiązań najtańszych, zamiast najbardziej efektywnych w dłuższym okresie;
• Koncentracja zamawiających na spełnieniu wymogów formalnych, zamiast na uzyskaniu najlepszego jakościowo produktu lub usługi;
• Ograniczona dostępność do środków odwoławczych do Krajowej Izby Odwoławczej (KIO) oraz skarg na wyroki KIO do sądów powszechnych, niejednolitość orzecznictwa KIO i sądów powszechnych;
• Nieefektywny system kontroli zamówień publicznych.

Rozwiązaniem ww. stanu rzeczy ma być szereg przyjętych w nowym Prawie Zamówień Publicznych rozwiązań i instytucji:

Zasada efektywności

Przetargi w ramach zamówień publicznych mają być ukierunkowane na to, by w ich efekcie powstawał produkt jak najlepszej jakości, a uzyskana za niego cena była konkurencyjna. Praktyczne wdrożenie tej zasady, będzie wiązało się z koniecznością dokonania przez podmioty publiczne obowiązkowej analizy swoich potrzeb i dostępnych na rynku rozwiązań, przed dużymi inwestycjami.

Umowy z podwykonawcami równie korzystne, jak te z wykonawcami

Co istotne – w kontekście kar umownych, płatności czy waloryzacji – postanowienia umów zawieranych z podwykonawcami nie mogą przewidywać rozwiązań mniej korzystnych niż postanowienia umów z wykonawcami.

Obowiązkowe częściowe płatności i zaliczki i poprawa płynności wykonawców

Na rzecz wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw działać będą m.in. obowiązkowe, częściowe płatności i zaliczki w dłuższych umowach oraz wzmocnienie podziału zamówień na części. Obniżeniu o połowę ulegnie również górna granica wysokości wadium i zabezpieczenia należytego wykonania umowy co spowoduje, że udział w postępowaniach będzie mniej obciążający zwłaszcza dla sektora MŚP.

Procedura uproszczona poniżej progów unijnych

Jednym z kluczowych rozwiązań nowych przepisów jest wprowadzenie procedury uproszczonej w przetargach poniżej tzw. progów unijnych, a ponadto dodatkowych uproszczeń w innych trybach i konkursach.

Katalog klauzul abuzywnych i nowe zasady waloryzacji wynagrodzenia

W celu zrównoważenia pozycji stron przyjęte zostaną m.in. następujące rozwiązania : wprowadzenie katalogu klauzul abuzywnych (czyli niedozwolonych) naruszających równowagę stron oraz wprowadzenie nowych zasad waloryzacji wynagrodzenia.
W przypadku wystąpienia problemów z realizacją przetargu zamawiający będzie również zobowiązany do dokonania ewaluacji realizacji umowy.

Koncentracja ogłoszeń o zamówieniach

W celu zwiększenia liczby podmiotów startujących i biorących udział w przetargach nastąpi zwiększenie roli dialogu z wykonawcą na etapie przygotowania postępowania oraz koncentrację ogłoszeń o ZP w jednym miejscu: Biuletynie Zamówień Publicznych, wprowadzona również zostanie zasada współdziałania przy realizacji zamówienia.

Usprawnienie postępowania przed Krajową Izbą Odwoławczą (KIO)

Nowe PZP przyczyni się również do usprawnienia też postępowania skargowego wobec orzeczenia KIO. Zasadą ma być prowadzenie postępowania przez 3 osobowe składy orzekające oraz obniżka opłaty od skargi na orzeczenie KIO (dziś jest to pięciokrotność opłaty wniesionej do KIO, nowa opłata ma stanowić jej trzykrotność). Ponadto wydłużony zostanie z 7 do 14 dni termin na wniesienie przedmiotowej skargi.

Jeden sąd ds. zamówień publicznych

Nowe PZP zakłada wyznaczenie jednego sądu ds. zamówień publicznych, którym  miałby być Sąd Okręgowy w Warszawie. Takie rozwiązanie wraz z ww.  zmianami w zakresie postępowania przed KIO stanowić będzie realne narzędzie do uzyskania przewidywalnych rozstrzygnięć.

Zasada koncyliacji

Przewidziano ponadto mechanizm koncyliacji, czyli ugodowego załatwiania największych sporów pomiędzy wykonawcą, a zamawiającym na etapie wykonywania umowy. Strony będą mogły zwrócić się do Sądu Polubownego przy Prokuratorii Generalnej RP o szybkie rozstrzygnięcie sporu, zanim trafi on na drogę sądową. Koncyliacja jest tańsza i szybsza od postępowania przed sądem powszechnym i umożliwi kontynuowanie realizacji umowy.

Nowe zasady kontroli

Nowa ustawa przewiduje również wspólne, dla organów kontrolujących zamówienia publiczne, zasady przeprowadzania kontroli jak również powołanie Komitetu
ds. Kontroli w Zamówieniach Publicznych, czyli forum współpracy i wymiany informacji pomiędzy organami. Ma się przyczynić do usprawnienia systemu kontroli.

Prezes Urzędu Zamówień Publicznych będzie propagował dobre praktyki

Projekt przewiduje również wzmocnienie roli Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych w przygotowywaniu i propagowaniu dobrych praktyk i wzorów dokumentów, które mają wspierać zamawiających celem zwiększenia przejrzystości i ułatwieniu udziału w przetargach. Prezes Urzędu będzie również publikował postanowienia umowne sprzeczne z zasadami wskazanymi w PZP oraz wyjaśniał wątpliwości interpretacyjne (np. u organów kontroli). Dodatkową zmianą będzie  powstanie w UZP specjalnej infolinii dla przedsiębiorców i zamawiających.

Na efekty wdrożenia nowego PZP trzeba poczekać. Wykonawcy zamówień zwracają jednocześnie uwagę na to, że nie uległy zmianie przepisy dotyczące tzw. zamówień „in house” – zlecanych kontrolowanym przez zamawiającego podmiotom, bez udzielania zamówienia na wolnym rynku. Ten rodzaj zamówień budzi wiele wątpliwości zamawiających i może stwarzać pole do  nadużyć. To rozwiązanie  promowane w dyrektywach UE dotyczących zamówień jest jednak bardzo popularne w zamówieniach samorządowych. Trzeba jednocześnie podkreślić, że nowa ustawa PZP była najprawdopodobniej najszerzej konsultowaną ustawą regulującą funkcjonowanie rynku.