Stanowisko ROP w sprawie Strategii zapewnienia bezpieczeństwa w wybranych pracach niebezpiecznych w budownictwie

Budownictwo od wielu lat jest sektorem, któremu ROP poświęca dużo uwagi. W czerwcu Rada przyjęła kolejne stanowisko dotyczące bezpieczeństwa pracy w sektorze.

16 maja 2023 roku odbyło się posiedzenie plenarne ROP poświęcone problematyce zapewnienia bezpieczeństwa podczas prac szczególnie niebezpiecznych w budownictwie. W dniu 13 czerwca 2023 Rada, po konsultacjach, przyjęła stanowisko w tej sprawie.

Znajdujemy w nim analizę kontroli w zakresie prac szczególnie niebezpiecznych i zalecenia Rady:

(…) Materiałem wiodącym był przygotowany przez Państwową Inspekcję Pracy dokument pt. „Strategia kontroli i działań prewencyjnych dla sektora budowlanego”, do realizacji w latach 2022-2024. Cel tej strategii ustalono jako „Zwiększenie skuteczności oddziaływania Państwowej Inspekcji Pracy w odniesieniu do podejmowanych działań kontrolno-nadzorczych w branży budowlanej, realizowanych przy wsparciu inicjatyw prewencyjnych, oraz informacyjnych promujących bezpieczną pracę w tym sektorze”.

W 2022 roku zintensyfikowanym nadzorem Państwowej Inspekcji Pracy – wynikającym z ww. Strategii – objęto 102 place budowy, w tym obiekty kubaturowe (53%), obiekty liniowe (mostowe, drogowe 25%) oraz sieci gazowe, sanitarne, energetyczne (2%). Stwierdzono naruszenia przepisów bhp odnoszące się do: zagospodarowania budowy, w tym stref niebezpiecznych (58%), przygotowania pracowników (43%), organizacji budowy (33%), eksploatacji urządzeń elektrycznych (55%), prac na wysokości (76%), prac z użyciem rusztowań (73%), prac ziemnych, w tym w wykopach (60%). Wysoce niepokojący jest fakt, że w trakcie rekontroli PIP na tych samych placach budów stwierdzono niewielką poprawę, i to jedynie w zakresie przygotowania pracowników (o 20%), w pracach ziemnych, w tym w wykopach (o 16%), oraz zaledwie o kilka procent w szczególnie wypadkogennych pracach na wysokości (o 1%) i na rusztowaniach (o 4%).

W 2022 roku skontrolowano także w trybie planowym ponad 1 tys. placów budów, wykonując ponad 3 tys. ich kontroli oraz 400 rekontroli. Liczba naruszeń przepisów bhp w tych obiektach była procentowo podobna, jak w ww. 102 obiektach objętych intensywną kontrolą, a poprawa stanu bhp w rekontrolach była także ograniczona do prostych do usunięcia zaniedbań (badania profilaktyczne stanu zdrowia i zaświadczenia o szkoleniu bhp).

Państwowa Inspekcja Pracy w 2022 roku objęła kontrolą także 1895 małych placów budów (do 20 osób wykonujących pracę jednocześnie). Naruszenia przepisów bhp okazały się w nich znacząco większe niż na dużych budowach. Podkreślić tu należy, że to właśnie te małe firmy świadczą pracę jako podwykonawcy na 69% dużych, 80% średnich i 90% małych placów budowy.

Do szczególnie niebezpiecznych prac na budowie należy praca na wysokości i praca w przestrzeniach zamkniętych. Wymagają one bezpośredniego nadzoru, podejmowania prac na pisemne polecenie, zapewnienia środków zabezpieczających, instruktażu dla pracowników, podziału zadań (w tym kolejności ich wykonywania) oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych.

Przyczyny wypadków związanych z upadkami z wysokości miały związek głównie z niewłaściwą organizacją pracy (521) oraz czynnikiem ludzkim (517), a rzadziej z czynnikiem technicznym (167). W przestrzeniach zamkniętych najwięcej wypadków wiązało się także z niewłaściwą organizacją pracy (48), czynnikiem ludzkim (24), a mniej z czynnikiem technicznym (8). Przyczyną bezpośrednią wypadków przy pracach na wysokości był brak zabezpieczenia przed upadkiem pracowników. Nie zainstalowano ochron zbiorowych na stanowiskach pracy na dachach i stropach (72) oraz nie zapewniono odpowiednich środków ochrony indywidualnej (64).

Państwowa Inspekcja Pracy w 423 podmiotach budowlanych przeprowadziła kontrole prac z wykorzystaniem żurawi wieżowych i szybkomontujących. Brak badań profilaktycznych dotyczył 11% operatorów żurawi oraz 45% współpracujących z nimi hakowych i sygnalistów. Natomiast brak instruktażu stanowiskowego stwierdzono u 13% operatorów oraz 33% hakowych i sygnalistów. U 29% podmiotów kontrolowanych brak było książki dyżurów operatorów żurawi. W niemal 50% podmiotów nie zadbano o ubiór odróżniający hakowego od pozostałych pracowników budowy.

W zakresie prawnej ochrony pracy w 2022 roku przeprowadzono 732 kontrole. Największe nieprawidłowości dotyczyły ewidencji czasu pracy (31,7%), udzielenia urlopu wypoczynkowego (21,1%), ustalenia rozkładu czasu pracy (20,2%) oraz powiadamiania o tym pracownika (18,9%).

Państwowa Inspekcja Pracy poza zadaniami kontrolnymi podjęła intensywne działania ukierunkowane na zwiększenie świadomości zagrożeń zawodowych w budownictwie, podnoszenie wiedzy o zapobieganiu im (m.in przez stosowanie środków ochrony indywidualnej) oraz upowszechnianie dobrych praktyk w zarządzaniu bhp na budowie. (…)

Urząd Dozoru Technicznego przedstawił stan bezpieczeństwa w pracach szczególnie niebezpiecznych związanych z użytkowaniem wózków jezdniowych podnośnikowych z napędem silnikowym dopuszczonych przez niego do ruchu.

Liczba wózków widłowych zgłaszanych do Urzędu Dozoru Technicznego wynosi rocznie ok. 250 tys., a wypadków przy ich użytkowaniu było od 95 (w 2020 r.) do 131 (w 2022 r.). Najczęstszym powodem tych wypadków było nieprzestrzeganie instrukcji eksploatacji oraz brak należytej ostrożności zarówno u osób obsługujących, jak i postronnych.

Urząd Dozoru Technicznego rekomenduje, aby do pracy na wysokości używano wyłącznie urządzeń technicznych przeznaczonych do tego, tj. podestów ruchomych, wózków jezdniowych podnośnikowych z platformą roboczą przewidzianą przez producenta wózka oraz rusztowań przejezdnych. Urządzenie i platforma robocza muszą posiadać znak CE. Urząd Dozoru Technicznego może udzielić zgody na eksploatację platform roboczych montowanych na widłach wózka, ale tylko w wyjątkowych i uzasadnionych sytuacjach oraz po spełnieniu odpowiednich warunków.(…)

Informacje na temat bezpieczeństwa przy wykonywaniu prac niebezpiecznych z udziałem maszyn przedstawił także Wyższy Urząd Górniczy.

Na podstawie analizy materiałów i dyskusji Rada zaleca:

1. Kontynuację opracowanej i realizowanej przez Państwową Inspekcję Pracy „Strategii kontroli i działań prewencyjnych dla sektora budowlanego (2022-2024)”, która ujmuje zadania ważne dla poprawy bezpieczeństwa w budownictwie i wymaga instrumentów wsparcia przez:

• określenie odpowiedzialności inwestorów za bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników na budowach,

• ustanowienie przez inwestora – niezależnego od głównego wykonawcy – koordynatora bhp na etapach projektowania i realizacji inwestycji.

2. Zachęcenie pracowników służb bezpieczeństwa i higieny pracy do uzyskiwania specjalizacji branżowej w budownictwie, co wpłynęłoby na skuteczniejsze ich doradztwo dla projektantów, inwestorów i wykonawców obiektów budowlanych.

3. Ustanowienie adekwatnych do postępu technicznego oraz wyzwań geologicznych i środowiskowych, okresowo weryfikowanych, wymagań dla rzeczoznawców do spraw ruchu zakładu górniczego w zakresie wprowadzania tam maszyn, urządzeń i instalacji.

4. Używanie do pracy na wysokości wyłącznie urządzeń technicznych przeznaczonych do tego celu, tj. podestów ruchomych, wózków jezdniowych podnośnikowych z platformą roboczą przewidzianą przez producenta wózka oraz rusztowań przenośnych.

PRZEWODNICZĄCY

Rady Ochrony Pracy
Poseł Janusz Śniadek

Z. Janowski (źródło: ROP)