Stanowisko ROP ws. dokumentu „Wnioski legislacyjne de lege ferenda Głównego Inspektora Pracy w zakresie prawnej ochrony pracy – analiza i rekomendacje”

RADA OCHRONY PRACY przyjęła stanowisko w sprawie dokumentu „Wnioski legislacyjne de lege ferenda Głównego Inspektora Pracy w zakresie prawnej ochrony pracy – analiza i rekomendacje”

Rada Ochrony Pracy zapoznała się z materiałem dotyczącym wniosków legislacyjnych de lege ferenda opracowanym przez Państwową Inspekcję Pracy

Opracowany dokument zawiera rekomendacje w zakresie prawnej ochrony pracy sformułowane na podstawie wniosków z kontroli przestrzegania prawa w zatrudnieniu i innych czynności, dokonywanych zgodnie z ustawowymi zadaniami Państwowej Inspekcji Pracy. Rekomendacje dotyczą zarówno ustaw jak i aktów prawnych podustawowych, wydawanych przez odpowiednich ministrów. Poniżej przedstawiamy rekomendacje istotne dla członków naszego Związku Zawodowego „Budowlani” i pracowników naszych sektorów.

1. Wnioski odnoszące się do przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

Poprawę stanu prawa w tej dziedzinie należy uznać za sprawę pilną, ponieważ ma ona bezpośredni wpływ na ochronę życia i zdrowia pracowników. Dotyczy to przede wszystkim:

1. uregulowania sposobu realizacji prac przez osoby młodociane podczas ich przygotowania zawodowego, kiedy narażeni są na szkodliwe dla zdrowia działanie czynników chemicznych i pyłów o działaniu rakotwórczym i mutagennym. Potrzebę takiego uregulowania zgłaszali pracodawcy, a zainteresowani nim są także przedstawiciele pracowników. Projekt stosownej nowelizacji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 roku został przekazany przez CIOP-PIB do ministra właściwego ds. pracy w październiku 2021 roku,

2. nowelizacji rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia
   8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej (Dz. U. Nr 138 poz. 931), która powinna bezwzględnie wyeliminować „intuicyjne” ocenianie poziomu bezpieczeństwa przeciwwybuchowego.

Oceny ryzyka wybuchu i miejsca, w którym może do niego dojść, powinna dokonywać osoba o niezbędnych kompetencjach,
a odpowiedzialność za skuteczne zapobieganie wybuchowi spoczywa na pracodawcy,

3. niezbędne jest wprowadzenie uzasadnionych postępem technicznym zmian w rozporządzeniu Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 22 października 2018 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze żurawi wieżowych i szybkomontujących (Dz. U., poz.2147).

Zmiany te powinny między innymi, wprowadzić konieczność jednoznacznego potwierdzania kompetencji operatora oraz ograniczać wymiar jego czasu pracy w celu ograniczenia ryzyka wypadków spowodowanych przeciążeniem percepcyjnymi związanym z tym zmęczeniem,

4. niezbędna jest nowelizacja rozporządzenia Ministrów Komunikacji oraz Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska
   z dnia 10 lipca 1977 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót drogowych i mostowych(Dz. U. Nr 7, poz. 30).

Rozporządzenie to jest w znacznej części nieaktualne ze względu
na postęp techniczny oraz uregulowanie szeregu kwestii w innych przepisach. Należy natomiast pozostawić przepisy związane z nowymi technologiami nawet wtedy kiedy są one rzadziej stosowane,

5. niezbędne jest wprowadzenie wymagania przeglądu oceny ryzyka lub powtórnego jej przeprowadzenia po wystąpieniu wypadku przy pracy (rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracyDz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.),

6. niezbędne jest wprowadzenie przepisów określających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy na statkach żeglugi śródlądowej
   i w obiektach zanurzalnych,

7. niezbędne jest zdefiniowanie pojęć dotyczących: „kontaktu”, „narażenia” i „osoby narażonej” w środowisku pracy, gdzie występują substancje, mieszaniny, czynniki oraz procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Należy ustanowić jedną instytucję prowadzącą centralny rejestr tych danych, zapewniającą organom nadzoru i kontroli warunków pracy, instytucjom naukowym, służbom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz medycyny pracy bezpłatne korzystanie z nich,

8. odnośnie do zatrudnienia osób z orzeczeniem o niepełnosprawności należy kierować je na kontrolne badanie lekarza medycyny pracy celem określenia właściwych dla danej osoby warunków pracy oraz czasu jej wykonywania.

2. Wnioski dotyczące prawnej ochrony pracy i legalności zatrudnienia

Rada uważa za trafną część rekomendacji inspekcji pracy w ww. obszarze, które wymagają interwencji ustawodawcy. Dotyczy to:

1. postulatu zmiany przepisów regulujących udzielanie informacji przez ZUS na wniosek Inspekcji Pracy w celu wsparcia działań podejmowanych w interesie pracownika,

2. wzmocnienia ochrony prawnej cudzoziemców zatrudnianych w Polsce. Przepisy prawa regulujące ich zatrudnienie są często nieprzestrzegane przez pracodawców. Praca cudzoziemców staje się w konsekwencji z jednej strony przedmiotem wyzysku przez pracodawców, którzy ich zatrudniają, a z drugiej strony pracownicy cudzoziemcy też na tej praktyce „korzystają” unikając wypełniania obowiązków ciążących na pracownikach zatrudnionych legalnie,

3. objęcie obowiązkiem posiadania zezwolenia na pracę cudzoziemców, którzy wykonują powtarzające się świadczenia niepieniężne na rzecz spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółek akcyjnych na podstawie art. 176 lub 356 Kodeksu spółek handlowych(art. 2 ust. 1 pkt 40 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1100 ze zm.),

4. wprowadzenie obowiązku składania oświadczenia o delegowaniu pracownika na terytorium RP oraz zawiadomienia o zmianie informacji zawartych w ww. oświadczeniu wyłącznie w postaci elektronicznej, za pośrednictwem Punktu Informacji dla Przedsiębiorcy, o którym mowa w dziale III ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (art. 24 ust.6 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług t. j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1140),

5. uregulowanie w przepisach Kodeksu Pracy możliwości dokonywania zmian w treści rozkładów czasu pracy, wprowadzenia terminu informowania o nich pracowników, jak również wskazanie warunków dokonywania zmian oraz zasad przechowywania rozkładów czasu pracy pracowników (ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy t.j. Dz. U. z 2020 r.,
   poz. 1320 ze zm.),

6. zawarcia umowy cywilnoprawnej podlegającej unormowaniom
   o minimalnej stawce godzinowej w formie pisemnej przed rozpoczęciem pracy; ustalenie terminu i zasad wypłaty wynagrodzenia wynikającego z umowy zlecenia i umowy o świadczenie usług; wprowadzenie sankcji wykroczeniowej za niedopełnienie obowiązku przechowywania dokumentów określających sposób potwierdzania liczby godzin na wykonanie zlecenia lub świadczenia usług przez trzy lata od dnia, w którym wynagrodzenie stało się wymagalne; uregulowanie sankcji za niewypłacenie minimalnej stawki godzinowej (ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę t. j. Dz. U. z 2020 r., poz. 2207),

7. rozważenia zmian legislacyjnych polegających na określeniu terminu wypłaty wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy w razie rozwiązania umowy o pracę, zdefiniowaniu pojęcia „normalnego wynagrodzenia” w aspekcie wypłaty wynagrodzenia za pracę
   w godzinach nadliczbowych, rekompensowania pracy wykonywanej w dniu wolnym wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy poprzez wprowadzenie możliwości wypłaty wynagrodzenia i dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, w przypadku gdy nie ma możliwości oddania pracownikowi dnia wolnego w innym terminie (ustawa z dnia26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy),

8. instytucja „domniemania stosunku pracy” nie jest znana w prawie polskim, jednak ze względu na przewidywanie takich rozwiązań w prawodawstwie Unii Europejskiej dotyczących gospodarki platformowej należy podjąć działania zmierzające do przyjęcia rozwiązań wprowadzających to pojęcie. Prawne domniemanie stosunku pracy w przypadku wykonywania pracy platformowej przewidziane jest zarówno w rezolucji Parlamentu Europejskiego na ten temat, jak też w projekcie dyrektywy dotyczącej
   tej formy wykonywania pracy,

9. w świetle prawa nie znajduje uzasadnienia proponowane przeniesienie odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa i higieny pracy na budowie z Generalnego Wykonawcy na „Inwestora” lub na wprowadzenie nowego pojęcia „Organizatora”,

10. na rozważenie zasługuje zgłoszony przez Państwową Inspekcję Pracy postulat podniesienia górnej granicy grzywny nakładany przez inspektora pracy z 2.000 zł do 5.000 zł. Wysokość obecnie stosowanej grzywny nie była aktualizowana od wielu lat.

3. Inne uregulowania prawa pracy

Ze względu na duże różnice w odbiorze niektórych wniosków sformułowanych przez Państwową Inspekcję Pracy oraz przez strony stosunku pracy do rozważenia jest ich dyskusja w ramach Rady Dialogu Społecznego. Dotyczy to:

1. stałego upoważnienia dla inspektora pracy na przeprowadzania kontroli. Taki charakter upoważnienia do kontroli wynika z ratyfikowanej Konwencji nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy. Wobec obecnych utrudnień w przeprowadzeniu kontroli przez inspektora pracy, a z drugiej strony dużej rezerwy wykazywanej przez pracodawców w stosunku do tego rozwiązania, do rozważenia byłoby w pierwszej kolejności wprowadzenie stałego upoważnienia do kontroli dla inspektorów o najwyższych kwalifikacjach.

2. zgłoszenia pracownika do ubezpieczenia społecznego po 3 dniach zatrudnienia zamiast po 7 dniach. Natychmiastowe zgłoszenie rodzi praktyczne problemy zarówno dla pracodawcy jak i dla ZUS. Celowe byłoby poddanie tego postulatu do dyskusji zainteresowanych stron,

3. regulowane ustawowo (od 2016 r.) warunki pracy pracowników delegowanych w ramach świadczenia usług powinny być poddane dyskusji w odniesieniu do wymagań odpowiednich dyrektyw Unii Europejskiej,

4. zgłoszone przez Państwową Inspekcję Pracy bezprawne praktyki pracodawców, polegające na obchodzeniu dopuszczalnego czasu pracy osób z niepełnosprawnościami wymagają pogłębionej analizy.

5. wniosek Państwowej Inspekcji Pracy dotyczący uregulowania czasu pracy lekarzy i personelu medycznego wymaga dyskusji stron stosunku pracy w celu zapewnienia bezpieczeństwa i należytej ochrony zdrowia zarówno pacjentów, jak i personelu medycznego.

RADA OCHRONY PRACY/ ZJ